بهترین و کم عارضه ترین قرص پیشگیری کدام است؟

قرص های ضدبارداری گاه مانند شمشیرهای دو لبه عمل می کنند و مصرف نادرست آنها می تواند با افزایش خطر سرطان سینه، اضافه وزن، سقط جنین بعد از قطع قرص و ... همراه باشد. از طرف دیگر بسته بودن فضای جامعه باعث شده بسیاری از خانم ها بدون مراجعه به متخصص زنان به انتخاب خود این داروها را از داروخانه تهیه و مصرف کنند که کاری عقلانی نیست، پس این مطلب را بادقت بخوانید.

قرص های جدید اثر مردانه زایی ندارند

قرص های ضدبارداری از ۲ بخش هورمونی کاملا متفاوت تشکیل شده اند. ماده موثر آنها اتینیل استرادیول است و قسمت دوم آنها از پروژسترون تشکیل شده است. از آنجایی که بخش اتینیل استرادیول معمولا در همه قرص ها ثابت است، قرص ها برحسب اینکه حاوی چه مقدار از این ماده باشند به قرص هایی با دوز بالا یا پایین تقسیم بندی می شوند. قسمت پروژسترونی قرص ها هم قابل تغییر است و انواع مختلفی دارد. برخی از آنها اثر ضد هورمون مردانه و برخی دیگر اثر مردانه زایی دارند. اکثر قرص های ضدبارداری که در گذشته استفاده می شد دارای اثر مردانه زایی بودند به جز چند قرصی که اخیرا وارد بازار شده اند ازجمله یاسمین، یاز، دیان و مارولون. مکانیسم اثر بیشتر قرص های ضدبارداری از طریق توقف تخمک گذاری است اما بخش پروژسترونی قرص نیز باعث کاهش ضخامت لایه داخلی آندومتر می شود. این حالت باعث می شود اگر هم تخمک گذاری انجام شد جنین به راحتی داخل رحم ننشیند. علاوه براین، کاهش ضخامت لایه داخلی رحم باعث مرتب شدن عادت ماهانه و کاهش خونریزی ماهانه می شود.

آنهایی که نباید قرص بخورند

مصرف قرص های ضد بارداری به مدت کوتاه برای مثال ۳ تا ۶ ماه معمولا مشکلی ایجاد نمی کند. بهتر است همیشه از قرص هایی با دوز پایین از جمله یاسمین، یاز، مارولون، دیان ۳۵ یا نوع ایرانی آنها مانند سیپروترون کامپاند یا LD استفاده شود. اگر این داروها در فرد جواب داد دیگر نیازی به استفاده از قرص های قوی مثل HD وجود ندارد. قبل از تجویز قرص باید سابقه خانوادگی فرد پرسیده شود که نباید دیابت و فشار خون داشته باشد، وزنش خیلی بالا نباشد، بهتر است سیگار نکشد و سابقه بیماری فلبیت یا لخته شدن خون هم نداشته باشد زیرا این قرص ها می توانند باعث افزایش لخته یا ترمبوز در بدن شود به خصوص در افراد مبتلا به فلبیت می توانند منجر به سکته مغزی، سکته قلبی یا ترومبوز در پاها شوند. همچنین فردی که قرص ضدبارداری می خورد و برای مثال دست یا پایش می شکند و مجبور می شود مدتی بی حرکت باشد بیشتر در خطر ترومبوز قرار دارد تا فردی که قرص مصرف نمی کند. علاوه براین کسانی که می خواهند عمل جراحی شوند حتما باید از یک ماه قبل مصرف قرص را قطع کنند چون ممکن است احتمال ترومبوز بعد از جراحی در عروق شان زیاد شود.

از روز دوم قاعدگی بخورید نه روز پنجم!

هورمون های کنترل کننده تخمک گذاری (FSH و LH) توسط هیپوفیز ترشح می شوند. قرص های ضدبارداری با بالا بردن سطح هورمون های زنانه باعث می شوند بدن تشخیص دهد چون به اندازه کافی هورمون زنانه وجود دارد پس نیازی به ترشح ۲ هورمون اصلی FSH و LH نیست بنابراین سطح آنها بسیار کاهش پیدا می کند و تخمک گذاری متوقف می شود. برای توقف تخمک گذاری تاکید می شود قرص هایی که جدیدا در بازار هستند از جمله یاسمین، یاز و مارولون حتما از روز دوم عادت ماهانه میل شوند چون این داروها یک مقدار ضعیف تر هستند و شروع مصرف از روز پنجم شاید یک مقدار دیر باشد. متاسفانه دیده شده که حتی داروخانه ها به عادت قدیم می گویند از روز پنجم قرص میل شود درنتیجه بعضی بارداری ها با وجود مصرف قرص اتفاق می افتد که می تواند خطرناک هم باشد. قرص ها اگر از روز پنجم خورده شوند باید درماه اول از یک وسیله پیشگیری دیگر هم استفاده کرد اما اگر از روز دوم خورده شوند از فردای آن روز قرص تاثیرگذار خواهد بود. اگر هم شک و تردید دارید می توانید در ماه اول از یک روش جلوگیری دیگر هم استفاده کنید. لازم به ذکر است که مصرف هیچ قرصی بعد از روز هفتم عادت ماهانه دیگر تاثیرگذار نخواهد بود.

قرص هایی برای زمان شیردهی

در زمان شیردهی باید از قرص های ضدبارداری متفاوتی استفاده کرد. این قرص ها مینی پیل نام دارند و فقط حاوی پروژسترون هستند و باید هر روز سر ساعت میل شوند زیرا سطح هورمون شان بسیار پایین است تا در شیردهی اختلالی ایجاد نکنند. مکانیسم اثر آنها فقط با نازک کردن لایه داخلی رحم و ممانعت از لانه گزینی است بنابراین خیلی نمی توانند جلوی تخمک گذاری را بگیرند و فقط در ۶ ماهی که خانم به طور کامل شیر می دهد موثر هستند. یعنی اگر کسی شیرخشک به کودکش بدهد تاثیر آن بسیار کمتر می شود و بهتر است از روش دیگری همزمان استفاده کند. سایر قرص های ضدبارداری نیز بهتر است هر روز سر ساعت خورده شوند اما یک مقدار جای مانور هم دارند. برای مثال اگر فرد هر شب سر ساعت ۹ قرص می خورد و یک شب آن را فراموش کند و فردا صبح یادش بیفتد می تواند قرص فراموش شده را میل کند و شب سر ساعت ۹ طبق روال عادی به مصرف قرص ادامه دهد. اما اگر بیشتر از ۲ روز فراموش کند دیگر فایده ای ندارد و باید آن ماه همزمان از یک روش جلوگیری دیگر نیز استفاده کند.

بعد از ۳ ماه آزمایش چربی و قند خون بدهید

این داروها گاهی اوقات سردردهای میگرنی را تشدید می کنند یا حتی به وجود می آورند زیرا پروژسترون باعث احتباس آب در بدن می شود. استروژن موجود در قرص نیز گاهی اوقات باعث بزرگ تر و دردناک شدن سینه ها می شود. اگر بیمار می خواهد قرص را طولانی مدت مصرف کند حتما باید ۳ ماه بعد از شروع مصرف، سطح چربی های بدنش از جمله کلسترول و تری گلیسیرید و همچنین قند خونش را اندازه گیری کند زیرا این قرص ها در تعداد کمی از افراد می تواند باعث افزایش چربی ها و قند خون شوند که اگر این مشکلات با رژیم غذایی همزمان، اصلاح نشوند باید مصرف قرص قطع شود.

فقط برای موارد اورژانسی!

قرص های اورژانسی یا «Morning After Pills»در گذشته بیشتر از نوع HD بودند، درحال حاضر قرص های پروژسترونی به نام لونژیل موجود هستند که فقط پروژسترون دارند. طریقه مصرف شان هم به این صورت است که یک عدد بعد از رابطه جنسی و یک عدد ۱۲ ساعت بعد خورده می شود. این داروها فقط در ۷۲ ساعت اول بعد از مقاربت قابل استفاده هستند و هرچه زودتر مصرف شوند تاثیرگذاری شان هم بیشتر است. مصرف این قرص ها باید محدود باشد چون درصد موفقیت شان در حد ۸۵ درصد است و اصلا جلوی تخمک گذاری را نمی گیرند بلکه سطح هورمون را بالا می برند و بعد سطح هورمون دوباره پایین آمده و یک قاعدگی اتفاق می افتد، درنتیجه بارداری رخ نمی دهد. بهتر است خانم هایی که رابطه دارند این قرص را در منزل داشته باشند تا اگر کاندوم پاره شد یا خوردن قرص ضدبارداری فراموش شد بتوانند از آن استفاده کنند.

خطر سقط جنین

برخی افرادی که برای مدت طولانی از قرص های ضدبارداری استفاده می کنند بعد از قطع قرص دچار عادت ماهانه نشدن یا آمنوره بعد از قطع قرص می شوند زیرا یکی از مکانیسم های اثر قرص ها بالا بردن هورمون شیر یا پرولاکتین است. قاعدگی ها معمولا باید چند ماه بعد از قطع قرص برگردند و اگر برنگردند یعنی تخمک گذاری انجام نمی شود و شانس بارداری کم می شود. در این صورت فرد باید حتما از لحاظ هورمونی بررسی شود. اما اگر قرص برای مدت کوتاه استفاده شود معمولا این حالت رخ نمی دهد. مصرف طولانی مدت باعث می شود ضخامت آندومتر آنقدر نازک شود که گاهی اگر بارداری هم اتفاق بیفتد منجر به سقط می شود.

بالای ۴۰ سال با احتیاط

معمولا بدن همه افراد به قرص ها یکسان جواب نمی دهد. ممکن است یک نفر بیشتر با یاز سازگاری داشته باشد و فردی دیگر با یاسمین یا دیان و ... بنابراین باید قرص ها را امتحان کرد. در هر صورت بهتر است در مرحله اول از داروهای جدید مثل یاز، یاسمین، دیان، مارولون و ... استفاده کرد و بعد اگر مشکلی بود نوع قرص را عوض کرد. لازم به ذکر است که سیگاری های بالای ۳۵سال بهتر است اصلا از قرص های ضد بارداری استفاده نکنند. همچنین در افراد بالای ۴۰سال باید خیلی با احتیاط تجویز شوند.

بیشتر از ۴ سال مصرف نکنید!

استفاده از این قرص ها به مدت طولانی و بدون توقف اصلا توصیه نمی شود. همانطور که ذکر شد این قرص ها حاوی هورمون اتینیل استرادیول هستند. در واقع گروه اتینیلی که به این استردیول اضافه شده است باعث می شود هورمون به مدت طولانی در بدن باقی بماند، یعنی اگر قرصی امروز قطع شود چند ماه طول می کشد تا کل دارو از بدن خارج شود و از آنجایی که این هورمون می تواند تحریک کننده سرطان سینه باشد توصیه می شود قرص با فواصل ۳ ماهه استفاده و یک ماه توقف یا ۶ ماهه استفاده و ۲ ماه توقف مصرف شود. درکل استفاده از قرص بیشتر از ۴ سال به خصوص به طور ممتد خیلی توصیه نمی شود.